Phân tích hình tượng người lái đò sông đà

(Baivanhay.net) – Anh(Chị) hãy phân tích hình tượng người lái đò sông đà trong sách văn học lớp 12. ( Bài làm của HSG lớp 12 trường THPT Từ Sơn).

Đề bài: Anh(chị) hãy phân tích hình tượng người lái đò sông đà

Nguyễn Tuân là một người tài hoa, và đa tài. Những tác phẩm của ông đều mang những đặc điểm rất độc đáo không ai có thể học theo. Và như một điều rất tự nhiên những lời lẽ trong văn ông rất nghệ thuật chứa đựng những kiến thức hiểu biết sâu rộng. Những nhân vật trong các tác phẩm của ông nghiễm nhiên là một nghệ sĩ, và còn là những nghệ sĩ tài hoa. Nhân vật ông lái đò trong tùy bút “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân là một nhân vật như thế.

Nguyễn Tuân đã khoác một chiếc áo mới vào văn chương của nền văn học Việt Nam, với những câu chuyện cũ nhưng cách khai thác mới đã khiến độc giả đón nhận. Và trong tác phẩm “Người lái đò sông đà” dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân, bức tranh thiên nhiên sông Đà hiện lên vô cùng hung bạo, trữ tình có vị trí quan trọng. Điều này góp phần làm nên một tấm phông rất phù hợp để hình tượng người lao động ở trên núi rừng Tây Bắc nổi lên với hai phẩm chất, anh hùng và  nghệ sĩ. Và tiêu biểu là ông lái đò rất gan dạ, dũng cảm gần hai mươi năm chiến đấu với thác đá sóng nước sông Đà để tồn tại.

Có thể thấy ông là người có“tay lái ra hoa”. Qua những trang văn, hình ảnh ông lái đò hiện lên đầy ấn tượng với những nét về ngoại hình đúng là một con người của sông nước: gần bảy mươi tuổi nhưng rất chắc khỏe  và được miêu tả với “thân hình gọn quánh như chất sừng, chất mun”, “tiếng nói ào ào như sông nước”. “hai tay dài lêu nghêu như cái sào lái đò”, “hai chân khuỳnh khuỳnh như đang kẹp chặt cái cuống lái trong tưởng tượng”…chỉ với những nét vẽ mộc mạc mang tính gợi vậy mà hình tượng ông lái đò như là một anh hùng trên sông nước, vĩnh viễn đọng lại vào trái tim bạn đọc để dự báo về nhân vật cả cuộc đời gắn với nghề lái đò và ông giống như một nghệ sĩ thực thụ.

Bao nhiêu đam mê, yêu quý sông Đà của Nguyễn Tuân được gửi gắm vào nhân vật ông lái đò,  chính vì thế nhà văn đã để nhân vật của mình gắn bó với sông Đà đến mức máu thịt, ông lái đò có thể hiểu và yêu dòng sông đến mức thuộc lòng từng tên thác tên ghềnh hơn một nghìn tên. Trong cách miêu tả của Nguyễn Tuân,  Ông  lái đò thuộc dòng sông như thuộc một “bản trường ca, thuộc đến từng dấu chấm dấu phẩy, dấu chấm than và từng đoạn xuống dòng”. “Ông lái đò đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá, ông đã thuộc quy luật phục kích của lũ đá nơi ải nước”. Chính vì thế mà ông lái đò đã khuất phục, chế ngự được sự hung bạo của dòng sông Đà.

Người lái đò là một người lao động bình thường bằng xương bằng thịt nhưng với trí dũng song toàn nên ông vẫn chiến thắng thiên nhiên nghiệt ngã

Mảng thứ hai mà Nguyễn Tuân muốn khắc họa đó chính là tính cách của ông lái đò. Nó cụ thể qua những cuộc giao tranh dữ dội với nước, sóng, gió và đã qua ba thạch trận. Những trận chiến của người với thiên nhiên được miêu tả một cách tỉ mỉ chi tiết.Trước hết là trùng vi thạch trận thứ nhất, người đọc đặc biệt ấn tượng với những câu văn tả đá được nhân hóa như một đội quân: “đá tảng, đá hòn”..;, “đá tiền vệ” đã bày ra thạch trận với năm cửa, có bốn cửa tử và một cửa sinh. Bên cạnh đó, nhà văn sử dụng một loạt động từ trùng điệp để tô đậm sức mạnh của đội quân đá: “mai phục”, “nhổm cả dậy”, “đứng ngồi nằm tùy theo sở thích”. “ăn chết”, ‘cánh cửa”, “hất hàm’…Cộng hưởng với những động từ là những tính từ làm nổi bật tính hung bạo: “ngỗ ngược”, “nhăn nhúm”, “méo mó…Tất cả làm nổi bật thế và lực của đá sông vừa đông vừa mạnh hung tợn, ghê sợ tạo thành thế không cân sức với ông lái đò chỉ có một mình đơn phương độc mã để gieo vào lòng người đọc bao phấp phỏng, hồi hộp. Bên cạnh đá là nước, “phối hợp với đá, nước thác reo hò làm thanh viện cho đá”, tạo nên âm thanh dữ dội tăng thêm không khí chiến đấu ác liệt. Sóng nước biết tung ra các đòn đánh nguy hiểm như đánh giáp lá cà, đánh khuýp quật vô hồi, đá trái, thúc gối…

Với sự hiểu biết rộng lớn của mình. Nguyễn Tuân đã mở mang tầm kiến thức của người đọc. Tác giả sử dụng kho ngôn từ phong phú sinh động đầy ắp trong mọi lĩnh vực của sự sống, cả các ngôn ngữ quân sự thể thao, quân sự cũng được huy động với tần số đậm đặc để cực tả đá nước sông Đà. Và đây chính là nghệ thuật vẽ mây đẩy trăng gián tiếp ca ngợi chí dũng của ông lái đò. Nhà văn ca ngợi ông lái đò có sức chịu đựng phi thường.

Ở trùng vi thạch trận thứ hai, đá nước sóng tăng thêm nhiều cửa tử “dòng thác hùm beo đang hồng hộc tế mạnh”, “bốn năm thủy quân không ngớt khiêu khích”…Những động từ mạnh vẫn tiếp tục được sử dụng trên những trang văn cộng hưởng với phép tu từ so sánh nhân hóa rất độc đáo. Những phép nghệ thuật này giúp nhà văn biến sóng nước thành hùm thiêng, sông nước tăng thêm sức mạnh để tiếp tục tôn lên tư thế hào hùng của ông lái đò.

Khi miêu tả ông lái đò. Ông lái đò “không chút nghỉ tay, nghỉ mắt phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn chiến thuật”, “ông đò nắm chắc binh pháp của thần sông, thần đá, ông đã thuộc hết quy luật phục kích của lũ đá” nên ông chủ động tự tin nhanh nhẹn làm chủ tình thế “cưỡi lên thác sông Đà như cưỡi hổ, nắm chặt bờm sóng, ghì cương lái, phóng nhanh, chặt đôi thác để mở đường tiến. Lại với những động từ mạnh liên tiếp lại khiến người đọc đi vào cuộc chiến của sóng nước để từ đó tôn vinh lên những nét đẹp của ông lái đò đó là mưu trí, dũng cảm, kiên cường. Nguyễn Tuân miêu tả “bên phải, bên trái đều là luồng chết” khiến ông lái đò phải vận dụng tài năng nghề nghiệp của mình, nâng thuyền của mình lên mặt nước như nghệ sĩ lái mô tô bay trong không trung để “xuyên qua mặt nước”…những động từ mạnh “vút” hay “xuyên” cộng với nhiều phép so sánh liên tiếp khiến người đọc vừa cảm nhận được độ nhanh mạnh vừa cảm nhận được độ khéo léo của con thuyền trong hướng đi luồn lách tránh đội quân đá đông đúc. Cách ông lái đò chế ngự những trận đồ và nghệ thuật lái thuyền đến đây khiến người đọc hoàn toàn tâm phục, khẩu phục. Ông  đã đạt đến mức nghệ sĩ trong nghề nghiệp của mình.

Qua “ Người lái đò sông Đà” chúng ta càng phải khẳng định Nguyễn Tuân đích thực là một nghệ sĩ tài hoa bậc thầy trong việc ngợi ca những con người lao động trong gian lao nguy hiểm nhưng đầy vinh quang, điển hình là hình tượng ông lái đò. Người dân lao động hiện lên với vẻ tài hoa và như một nghệ sĩ thực thụ với nghề của mình.